Ψείρες είναι το κοινό όνομα για τα είδη της υποτάξης Ανόπλουρα, που κατατάσσεται στην τάξη εντόμων Φθειράπτερα. Το όνομα χρησιμοποιείται και για άλλα φθειράπτερα.
Η ψείρα, (καθαρεύουσα: η “φθειρ” της φθειρός, πληθυντικός: φθείρες), είναι παρασιτικό ζωύφιο, που προσβάλλει τον άνθρωπο και τα ζώα. Ανήκει στα ανόπλουρα και δεν έχει φτερά, καθώς είναι προσαρμοσμένη να κάνει παρασιτική ζωή.
Οι ψείρες είναι μικρά έντομα χωρίς φτερά που το μέγεθός τους είναι ανάλογο με την ηλικία τους και μπορεί να φτάσει στο μέγεθος ενός σπόρου σουσαμιού, περίπου 4-5 χιλιοστά. Τρέφονται με ανθρώπινο αίμα και είναι δύσκολο να εντοπιστούν αφού μπορούν και προσαρμόζουν το χρώμα τους στο χρώμα των μαλλιών, από το χρώμα της άμμου (πυρόξανθο) έως σχεδόν μαύρο.
Διαθέτουν 3 ζεύγη ποδιών τα οποία τους επιτρέπουν να προσκολλώνται δυνατά στις τρίχες των μαλλιών. Η ζωή τους είναι σχετικά μικρή. Ζουν περίπου 30-50 ημέρες. Κατά τη διάρκεια της ζωής τους γεννούν 100-300 αυγά, τα οποία προσκολλούν στην τρίχα (περίπου 1 χιλιοστό από το δέρμα) με ένα είδος πολύ ισχυρής κόλλας. Τα αυγά (κόνιδες) παραμένουν προσκολλημένα στην τρίχα και χρειάζονται 7-10 ημέρες για να εκκολαφθούν. Μετά την εκκόλαψη η νύμφη που αναδύθηκε από την κόνιδα χρειάζεται άλλες 12 ημέρες για να γίνει ενήλικη ψείρα και αρχίζει η επανάληψη του κύκλου.
Οι ψείρες μετακινούνται σχετικά γρήγορα (περίπου 30 εκατοστά το λεπτό) και εντοπίζονται συνήθως πίσω από τα αυτιά, κατά μήκος της γραμμής των μαλλιών στο μέτωπο και στον αυχένα αφού αυτές οι περιοχές είναι ζεστές και σκοτεινές. Οι ψείρες δεν μπορούν να πηδήξουν, να πετάξουν ή να κολυμπήσουν. Η μεταφορά τους γίνεται μόνο περπατώντας, με άμεση επαφή από κεφάλι σε κεφάλι ή με άμεση επαφή με μολυσμένα ρούχα ή αντικείμενα όπως καπέλα, χτένες, μαξιλάρια κ.α.